تنیس تنها یک ورزش نیست؛ بلکه دنیایی از واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی است که هر کدام معنای خاصی در جریان مسابقه دارند. از لحظه‌ای که بازیکن برای سرویس آماده می‌شود تا زمانی که توپ در نقطه پایانی زمین فرود می‌آید، هر حرکت با کلمه‌ای ویژه توصیف می‌شود. اگر به تازگی وارد دنیای این ورزش شده باشید، شنیدن اصطلاحات ممکن است کمی گیج‌کننده باشد. به همین دلیل در این مقاله تصمیم گرفتیم واژگان رایج تنیس را به شکلی دسته‌بندی‌شده موردبررسی قرار دهیم. پس اگر می‌خواهید هنگام تماشای مسابقات یا حضور در زمین‌بازی مانند یک حرفه‌ای اصطلاحات را درک کنید، این راهنما برای شما است.
انواع بازی در تنیس و اصطلاحات آن‌ها
جالب است بدانید که تنیس در یک قالب برگزار نمی‌شود؛ بلکه انواع مختلفی از بازی وجود دارد که هرکدام از قوانین و اصطلاحات خاص خود برخوردار هستند. در این قسمت، انواع بازی در این ورزش را توضیح می‌دهیم:
- Singles (انفرادی): رایج‌ترین شکل بازی که یک بازیکن در برابر دیگری قرار می‌گیرد، Singles نام دارد. در این حالت، تمام تمرکز روی مهارت‌های فردی است و بازیکن باید زمین را به‌تنهایی پوشش دهد.
- Doubles (دوبل): در این نوع بازی، 2 بازیکن در هر طرف زمین قرار می‌گیرند. اصطلاح Alley برای ناحیه باریک کنار خطوط استفاده می‌شود که فقط در بازی دوبل رایج است.
- Mixed Doubles (دوبل مختلط): دوبل مختلط، شامل ترکیبی از یک مرد و یک زن در هر تیم می‌شود که هماهنگی و تقسیم وظایف میان بازیکنان، کلید موفقیت این بازی است.
- Exhibition Match (بازی نمایشی): مسابقات دوستانه‌ای که بیشتر برای نمایش مهارت‌ها و جذب تماشاگر برگزار می‌شوند، بدون آنکه امتیاز رسمی در رنکینگ داشته باشند، بازی نمایشی هستند.
- No-Ad Scoring (سیستم بدون امتیاز ادوانتیج): در برخی مسابقات دوبل بعد از دوس، اولین بازیکنی که امتیاز بگیرد، گیم را میبرد. این بازی، No-Ad Scoring نام دارد.
- Pro Set (ست حرفه‌ای): ستی که معمولا تا 8 یا 10 گیم ادامه دارد و در تورنمنت‌های کوتاه یا آماتوری اجرا می‌شود را با نام Pro Set می‌شناسند.
اصطلاحات مربوط به زمین‌بازی تنیس
زمین تنیس یکی از اصلی‌ترین عوامل در تعیین سبک بازی و استراتژی بازیکنان است. هر سطح، شرایط خاصی برای حرکت توپ و واکنش افراد ایجاد می‌کند و به همین دلیل اصطلاحات مرتبط با زمین نقش مهمی در تحلیل مسابقات دارند. مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- Baseline (خط انتهایی): خطی که در انتهای زمین قرار دارد و مرز اصلی برای اجرای ضربات از پشت Court محسوب می‌شود. بازیکنان بیس لاینر بیشتر در این ناحیه بازی می‌کنند.
- Service Box (محوطه سرویس): 2 مربع در هر سمت زمین وجود دارند که سرویس باید داخل یکی از آن‌ها فرود آید و نقض این قانون باعث Fault می‌شود.
- Center Mark (علامت مرکزی): Center Mark علامت کوچکی است که روی خط انتهایی وجود دارد و محل ایستادن بازیکن هنگام سرویس را مشخص می‌کند.
- Net (تور): مانع مرکزی زمین که ارتفاع آن در وسط، کمتر از 2 طرف است؛ بسیاری از شرایط مانند Let و Net Cord به برخورد توپ با این قسمت اشاره دارند.
- Court Surfaces (انواع زمین): زمین‌ها می‌توانند از خاک رس (Clay)، چمن (Grass) یا نوع سخت (Hard Court) باشند که هر سطح ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد؛ به طور مثال در Clay، توپ کندتر حرکت می‌کند و رالی‌های طولانی‌تری در آن شکل می‌گیرند.
- Backcourt (پشت زمین): ناحیه پشت خط سرویس که بازیکنان برای ضربات دوربرد و دفاعی استفاده می‌کنند، Backcourt نام دارد.
- No Man’s Land (زمین میانی): فاصله بین سرویس باکس و خط انتهایی که ایستادن در آن معمولا خطرناک است و بازیکن را آسیب‌پذیر می‌کند، با نام زمین میانی می‌شناسند.
اصطلاحات سرویس در ورزش تنیس
سرویس در تنیس آغازگر هر پوینت است و می‌تواند جریان مسابقه را به طور کامل تغییر دهد. قدرت، دقت و تنوع در اجرای آن از عوامل کلیدی برای برتری در بازی محسوب می‌شوند. به همین دلیل اصطلاحات مربوط به سرویس اهمیت ویژه‌ای دارند. این بخش را به بررسی مهم‌ترین آن‌ها اختصاص می‌دهیم.
- First Serve (سرویس اول): سرویس ابتدایی هر پوینت، معمولا با بیشترین قدرت و ریسک زده می‌شود. موفقیت در سرو اول فشار زیادی از دوش بازیکن برمی‌دارد.
- Second Serve (سرویس دوم): اگر سرویس اول خطا شود، بازیکن می‌تواند از فرصت دوم خود بهره ببرد. این سرو معمولا با دقت و اسپین بیشتر زده می‌شود تا ریسک ازدست‌دادن امتیاز کاهش یابد.
- Ace (ایس): ایس، سرویسی است که مستقیما امتیاز می‌آورد؛ زیرا حریف قادر به لمس توپ نیست. Ace یکی از شاخص‌های قدرت بازیکنان به شمار می‌رود.
- Double Fault (دابل فالت): دابل فالت زمانی رخ می‌دهد که هم سرویس اول هم دوم خطا باشند. این خطا به طور مستقیم امتیاز را به حریف واگذار می‌کند.
- Let (لت): اگر توپ سرویس به تور برخورد داشته باشد ولی داخل باکس سرو فرود آید، Serve دوباره تکرار می‌شود.
- Kick Serve (سرویس کیک): Kick Serve سرویسی با اسپین زیاد است که پس از برخورد به زمین ارتفاع می‌گیرد و کنترل آن برای حریف دشوار می‌شود.
- Flat Serve (سرویس فلت): سرویس مستقیم با کمترین میزان اسپین که معمولا برای گرفتن امتیاز سریع به کار می‌رود.
- Passing Shot (پاسینگ شات): Passing Shot، ضربه‌ای است که از کنار یا بالای سر حریف رد می‌شود تا بازیکن نزدیک تور را ناکام کند.
- Inside-Out (اینساید – اوت): فورهندی که از زاویه داخل زمین به سمت خط بازیکن حریف زده می‌شود، اینساید – اوت نام دارد و اغلب برای کسب امتیاز نهایی به کار می‌رود.
اصطلاحات امتیازدهی در تنیس
سیستم امتیازدهی در تنیس یکی از متفاوت‌ترین ساختارها در میان ورزش‌های دیگر است. برخلاف بسیاری از رشته‌ها که امتیازات به‌صورت ساده شمرده می‌شوند، در این بازی ترکیبی از واژه‌ها و اعداد خاص برای تعیین پوینت، گیم و ست به کار می‌رود. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- Love (لاو): اصطلاحی که برای امتیاز صفر به کار می‌رود، لاو نام دارد. به‌عنوان‌مثال 15 – لاو یعنی بازیکن سرویس‌زن 15 امتیاز دارد؛ درحالی‌که حریف وی هیچ پوینتی کسب نکرده است.
- Fifteen، Thirty، Forty: این اصطلاح برای ترتیب امتیازگیری در هر گیم به کار می‌رود. بعد از لاو، امتیازات به ترتیب 15، 30 و 40 محاسبه می‌شوند.
- Deuce (دوس): این واژه برای زمانی است که هر دو بازیکن به امتیاز 40 می‌رسند. از این مرحله به بعد، برنده بازی با کسب اختلاف 2 امتیازی مشخص می‌شود.
- Advantage (ادوانتیج): امتیازی که پس از دوس به دست می‌آید را ادوانتیج می‌نامند. اگر بازیکنی پس از داشتن Advantage امتیاز دیگری کسب کند، گیم را میبرد.
- Game (گیم): مجموعه‌ای از امتیازات که با پیروزی در یک رشته کوتاه به دست می‌آید، گیم نام دارد.
- Set (ست): ست از چندین گیم تشکیل می‌شود که بازیکن باید حداقل 6 گیم را با 2 اختلاف، پیروز شود.
- Match Point (امتیاز پایانی): امتیازی که به پایان مسابقه ختم می‌شود، Match Point نام دارد.
- Tie-break (تای‌بریک): تای‌بریک روشی است که برای تعیین برنده یک ست برابر به کار می‌رود. در این حالت امتیازات به‌صورت عددی ساده شمرده می‌شوند.
- Golden Set (ست طلایی): زمانی که بازیکن یک ست را بدون ازدست‌دادن هیچ پوینتی میبرد، به آن Golden Set گفته می‌شود.
اصطلاحات ضربات و تکنیک‌های تنیس
ضربات و تکنیک‌ها ستون اصلی بازی تنیس هستند؛ جایی که تفاوت میان بازیکن حرفه‌ای و تازه‌کار خودش را نشان می‌دهد. هر ضربه با توجه به موقعیت، نوع چرخش و هدف فرد، واژه خاصی را به خود اختصاص داده است. پراهمیت‌ترین اصطلاحات این زمینه شامل موارد زیر می‌شوند:
- Forehand (فورهند): ضربه‌ای که با دست غالب از سمت جلوی بدن اجرا می‌شود، فورهند نامیده می‌شود. Forehand، رایج‌ترین و قدرتمندترین ضربه بسیاری از بازیکنان است.
- Backhand (بکهند): بکهند، ضربه‌ای از سمت مخالف دست غالب است که می‌تواند 1 دستی (One-handed) یا 2 دستی (Two-handed) باشد.
- Volley (والی): ضربه‌ای که قبل از برخورد توپ با زمین زده می‌شود و بیشتر نزدیک تور کاربرد دارد را به عنوان والی می‌شناسند.
- Smash (اسمش): اسمش یک ضربه محکم از بالای سر است که معمولا برای پایان‌دادن به رالی استفاده می‌شود.
- Lob (لاب): توپ بلند و قوسی‌شکلی که بالای سر حریف عبور می‌کند، لاب است؛ این تکنیک برای مقابله با بازیکنی که نزدیک تور ایستاده، استفاده می‌شود.
- Slice (اسلایس): Slice، ضربه‌ای با چرخش بک‌اسپین است که باعث حرکت آرام‌تر توپ و پرش پایین‌تر آن پس از برخورد می‌شود.
- Drop Shot (دراپ‌شات): برای غافلگیری حریف، معمولا از ضربه دراپ‌شات استفاده می‌کنند تا توپ درست پشت تور فرود بیاید.
- Rally (رالی): توالی ضربات متوالی بین دو بازیکن پیش از پایان‌یافتن پوینت را رالی می‌نامند.
اصطلاحات مرتبط با شرایط بازی در تنیس
شرایط محیطی و وضعیت مسابقه نقش بزرگی در کیفیت بازی تنیس دارند. عواملی مانند آب‌وهوا، نور، سروصدای تماشاگران یا حتی فشار روانی می‌توانند اصطلاحات ویژه‌ای را وارد جریان مسابقه کنند. اصطلاحات این بخش عبارتند از:
- Indoor / Outdoor (سالن سرپوشیده / فضای باز): مسابقات سالن بسته تحت تاثیر باد یا نور خورشید نیستند؛ درحالی‌که در فضای باز شرایط جوی اهمیت زیادی دارد.
- Weather Delay (توقف به علت شرایط جوی): باران یا باد شدید می‌تواند بازی را موقتا متوقف کند. در چنین شرایطی اصطلاح Weather Delay به کار می‌رود.
- Sunlight Advantage (برتری نور خورشید): وقتی خورشید در زاویه‌ای خاص قرار می‌گیرد، یک بازیکن دید بهتری دارد و اصطلاحا از مزیت نور برخوردار می‌شود.
- Crowd Noise (صدای تماشاگران): گاهی سروصدای بیش از حد تماشاگران باعث حواس‌پرتی بازیکن می‌شود. در چنین مواقعی احتمال توقف بازی افزایش پیدا می‌کند.
- Momentum (مومنتوم): مومنتوم اصطلاحی برای توصیف جریان روانی و روحی بازی است. وقتی بازیکنی چند امتیاز متوالی می‌گیرد، گفته می‌شود مومنتوم به نفع وی است.
- Time Violation (نقض زمان): اگر بازیکنی بیش از حد مجاز بین پوینت‌ها تاخیر کند، داور اخطار زمان می‌دهد.
- Medical Timeout (وقفه پزشکی): زمانی که بازیکن برای رسیدگی به مصدومیت، نیاز به توقف بازی دارد، وقفه پزشکی نامیده می‌شود.
اصطلاحات قوانین ورزش تنیس
در هر مسابقه تنیس، قوانین و خطاهایی وجود دارند که رعایت آن‌ها برای حفظ نظم و عدالت ضروری است. شناخت این اصطلاحات به شما کمک می‌کند تا بهتر متوجه تصمیمات داوران شوید و از نگاه یک بازیکن حرفه‌ای بازی را درک کنید. مهم‌ترین قوانین تنیس به شرح زیر هستند:
- Foot Fault (خطای پا): اگر بازیکن هنگام سرو پایش روی خط یا داخل زمین برود، Foot Fault رخ می‌دهد.
- Unforced Error (اشتباه غیراجباری): خطایی که بازیکن بدون فشار مستقیم حریف مانند زدن توپ به تور در شرایط ساده مرتکب می‌شود، Unforced Error نام دارد.
- Forced Error (اشتباه اجباری): وقتی بازیکن تحت‌فشار ضربه قدرتمند حریف دچار خطا می‌شود، اشتباه اجباری رخ می‌دهد.
- Warning / Code Violation (اخطار / نقض قوانین): داور می‌تواند برای رفتار غیرورزشی، شکستن راکت یا اعتراض بی‌جا اخطار صادر کند.
- Default (اخراج): در موارد شدید مثل بی‌احترامی یا درگیری، بازیکن از ادامه مسابقه محروم خواهد شد.
- Walkover (واکنش به عدم حضور): اگر بازیکنی قبل از شروع مسابقه حاضر نشود یا از بازی انصراف دهد، حریف به عنوان برنده اعلام خواهد شد.
اصطلاحات مربوط به چرخش توپ در تنیس
چرخش توپ یا اسپین یکی از مهم‌ترین عناصر تکنیکی در بازی تنیس است که بر مسیر، سرعت و کنترل Ball تاثیر مستقیم می‌گذارد. بازیکنان حرفه‌ای با تسلط بر انواع چرخش می‌توانند بازی را به نفع خود تغییر دهند و حتی حریف را وادار به‌اشتباه کنند. اصطلاحات این زمینه به شکل زیر هستند:
- Topspin (تاپ اسپین): ضربه‌ای که باعث چرخش روبه‌جلو توپ می‌شود را تاپ اسپین می‌نامند. در این روش، توپ با پرش بیشتر و عمق بالاتر وارد زمین حریف خواهد شد که اغلب برای ضربات پرقدرت به کار می‌رود.
- Backspin / Slice (بک‌اسپین یا اسلایس): در حالت بک‌اسپین، توپ به عقب می‌چرخد و حرکتی آهسته‌تر و پایین‌تر از حالت عادی دارد. این ضربه بیشتر برای دفاع یا تغییر ریتم بازی مفید خواهد بود.
- Sidespin (چرخش جانبی): در ضربه چرخش جانبی، توپ به طرفین می‌چرخد و پس از برخورد با زمین، مسیرش تغییر می‌کند. این نوع اسپین معمولا در سرویس‌ها به کار می‌رود تا حریف را غافلگیر کند.
- Flat Shot (ضربه فلت): ضربه‌ای بدون چرخش که مستقیم و پرسرعت حرکت می‌کند، فلت شات است. این روش ریسک بالایی دارد، اما می‌تواند در امتیازگیری موثر باشد.
حرف آخر
اصطلاحات تنیس بخش جدایی‌ناپذیر این ورزش هستند و درک آن‌ها به بازیکنان و تماشاگران کمک می‌کند جریان بازی، ضربات و استراتژی‌ها را بهتر بفهمند. در این مقاله به مهم‌ترین واژگان مرتبط با انواع بازی، زمین و سرویس، امتیازدهی، تکنیک‌ها و چرخش توپ پرداختیم. اصطلاحاتی مانند Ace، Deuce، Volley، Slice و Topspin نمونه‌هایی از مفاهیم کلیدی هستند که در تحلیل مسابقات و تمرینات روزانه این ورزش جذاب، کاربرد دارند.
