شاید تا چند سال پیش نام «پیلاتس» را فقط در باشگاه‌های ورزشی خاص یا میان افراد خاص‌تری می‌شنیدیم؛ اما امروز پیلاتس به یکی از رایج‌ترین روش‌های تمرینی تبدیل شده که از کلینیک‌های فیزیوتراپی گرفته تا اپلیکیشن‌های تناسب اندام، همه‌جا صحبت از آن است. این ورزش به‌طرز جالبی هم برای افراد کاملاً بی‌تحرک مناسب است، هم برای ورزشکاران حرفه‌ای که به دنبال افزایش قدرت کنترل بدن و کاهش آسیب‌های ورزشی هستند. اما واقعاً پیلاتس چیست و چرا این‌همه طرفدار دارد؟
برای پاسخ به این پرسش، باید کمی عمیق‌تر به تاریخچه، فلسفه، روش‌ها و کاربردهای این ورزش نگاه کنیم و ببینیم که پیلاتس صرفاً یک سری حرکات بدنی نیست، بلکه روشی منظم برای ساختن رابطه‌ای هماهنگ‌تر میان ذهن و جسم است.
نگاهی به تاریخچه پیلاتس
ورزش پیلاتس در دهه‌ی ۱۹۲۰ توسط مردی به نام ژوزف پیلاتس طراحی شد. او که در کودکی با بیماری‌های جسمی مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کرد، تصمیم گرفت ترکیبی از تمرین‌های فیزیکی شرقی و غربی را توسعه دهد تا قدرت بدنی، کنترل ذهنی و انعطاف‌پذیری عضلات را به‌صورت یکپارچه افزایش دهد.
در ابتدا، تمرین‌های او بیشتر در زمینه‌ی بازتوانی سربازان جنگ جهانی اول و رقصندگان مجروح استفاده می‌شد اما خیلی زود، روش او به شهرت رسید و از مرزهای پزشکی و هنر رقص عبور کرد. امروز، پیلاتس را نه فقط یک تمرین، بلکه یک سبک زندگی برای توسعه‌ی آگاهی بدنی و آرامش ذهنی می‌دانند.
پیلاتس دقیقاً چه نوع ورزشی است؟
پیلاتس یک سیستم تمرینی است که روی تقویت عضلات مرکزی بدن تمرکز دارد، یعنی همان عضلاتی که به آن‌ها «core» گفته می‌شود. برخلاف برخی تمرین‌های قدرتی که صرفاً عضلات سطحی را درگیر می‌کنند، در پیلاتس هدف اصلی این است که تعادل، هماهنگی و ثبات از درون ساخته شود.
برای مثال، در یک جلسه پیلاتس، شما ممکن است روی تنفس عمیق، نحوه نگه داشتن شکم، تعادل لگن و هماهنگی حرکات دست و پا تمرکز کنید. همه‌چیز دقیق است و هیچ حرکتی بدون فکر انجام نمی‌شود. همین‌جا می‌توان به تأثیرات ذهنی این ورزش هم اشاره کرد، زیرا تمرکز مداوم، نوعی مدیتیشن در حرکت ایجاد می‌کند.
در این مسیر، افرادی که به‌دنبال یادگیری حرفه‌ای هستند، اغلب به سراغ منابع معتبر مانند آموزشگاه‌های رسمی یا مطالعه مقالات تخصصی درباره فواید پیلاتس یا نحوه انتخاب مربی مناسب برای پیلاتس می‌روند. حتی برخی شرکت‌ها نیز با سرمایه‌گذاری روی سلامت کارمندان، دوره‌های پیلاتس شرکتی برگزار می‌کنند. این روند رو به رشد، نشان می‌دهد که پیلاتس دیگر فقط یک فعالیت شخصی نیست، بلکه بخشی از جریان آگاهی بدنی جمعی شده است.
پیلاتس با یوگا چه تفاوتی دارد؟
سؤالی که خیلی از مبتدی‌ها می‌پرسند این است که فرق پیلاتس با یوگا چیست. از دور که نگاه کنیم، هر دو ورزش روی حرکات کششی، تنفس و تمرکز ذهنی تأکید دارند. اما تفاوت‌های ظریفی وجود دارد که مسیر این دو را جدا می‌کند.
در یوگا تمرکز اصلی بر هماهنگی انرژی‌های درونی، تنفس پرانایاما و فلسفه ذهن‌آگاهی است. در حالی‌که در پیلاتس، ساختار بدنی، فرم صحیح، و ارتباط میان قدرت مرکزی و اندام‌ها در اولویت قرار دارد. اگر یوگا را جاده‌ای برای رسیدن به آرامش درونی بدانیم، پیلاتس راهی است برای ساختن ستون فقراتی قوی و ذهنی دقیق. هر دو ارزشمندند، اما هدف و ابزارشان متفاوت است.
آیا پیلاتس فقط مخصوص خانم‌هاست؟
تصور رایج این است که پیلاتس ورزشی زنانه است. شاید به‌خاطر تصاویر تبلیغاتی یا فضای کلاس‌هایی که بیشتر زنان در آن شرکت می‌کنند. اما واقعیت این است که پیلاتس به‌هیچ‌وجه منحصر به جنس خاصی نیست. اتفاقاً مؤسس آن، یک مرد بود و بسیاری از ورزشکاران حرفه‌ای مرد نیز به‌شکل جدی از آن بهره می‌برند.
برای مثال، تیم‌های فوتبال، بسکتبال، و حتی بوکسورهای حرفه‌ای در برنامه تمرینی خود از پیلاتس استفاده می‌کنند تا آسیب‌ها را کاهش داده و کنترل عضلات را بهبود دهند. بنابراین اگر مرد هستید و فکر می‌کنید پیلاتس فقط برای خانم‌ها طراحی شده، سخت در اشتباهید.
چه تجهیزاتی در پیلاتس استفاده می‌شود؟
پیلاتس به دو شکل کلی اجرا می‌شود: پیلاتس مات (Mat Pilates) و پیلاتس با دستگاه (Reformer Pilates). در پیلاتس مات، تمرین‌ها روی تشک و فقط با وزن بدن انجام می‌شوند. اما در نوع دستگاهی، از تجهیزاتی مثل ریفورمر، کادیلاک، و واند استفاده می‌شود که مقاومت و پشتیبانی بیشتری ارائه می‌دهند.
افرادی که به‌تازگی وارد این حوزه می‌شوند، معمولاً با پیلاتس مات شروع می‌کنند. با این حال، اگر هدف خاصی مثل بازتوانی یا فرم‌دهی پیشرفته دارید، تمرین با دستگاه می‌تواند مؤثرتر باشد. مربیان حرفه‌ای معمولاً ترکیبی از هر دو روش را توصیه می‌کنند تا بدن همزمان در سطوح مختلف تقویت شود.
چه فوایدی از پیلاتس انتظار می‌رود؟
بسیاری از کسانی که پیلاتس را به‌صورت مداوم انجام داده‌اند، از تغییراتی در بدن خود صحبت می‌کنند که فراتر از تناسب‌اندام ظاهری است. اولین نکته، بهبود حالت بدن است. اگر شما هم از آن‌هایی هستید که در طول روز پشت میز می‌نشینید، پیلاتس به شما کمک می‌کند تا دوباره ستون فقراتتان را «بیدار» کنید.
همچنین، افزایش تعادل و انعطاف‌پذیری، کاهش دردهای کمر و گردن، تقویت عضلات عمقی، و حتی بهبود خواب از جمله مزایای گزارش‌شده هستند. بعضی تحقیقات نیز نشان داده‌اند که پیلاتس به‌طرز چشمگیری سطح استرس را کاهش داده و حس بهزیستی عمومی را افزایش می‌دهد.
آیا پیلاتس برای همه مناسب است؟
یکی از ویژگی‌های قابل‌تحسین پیلاتس، تطبیق‌پذیری بالای آن است. فرقی نمی‌کند جوان باشید یا سالخورده، ورزشکار حرفه‌ای یا فردی که به‌تازگی از آسیب رها شده، پیلاتس برای شما برنامه‌ای دارد. البته باید تأکید کرد که اگر مشکلات پزشکی خاص دارید، حتماً باید تمرین‌ها تحت نظر مربی خبره انجام شود.
برای مثال، کسانی که دیسک کمر دارند، نباید به‌صورت خودسر حرکات خمشی انجام دهند. همچنین، در دوران بارداری نیز پیلاتس می‌تواند مفید باشد، اما فقط با نسخه‌ی ویژه و تحت مراقبت دقیق مربی. نکته کلیدی در پیلاتس این است که کیفیت حرکت از شدت آن مهم‌تر است.
چگونه یک مربی پیلاتس خوب انتخاب کنیم؟
در نگاه اول ممکن است فکر کنید انتخاب مربی مثل انتخاب کلاس بدنسازی است. اما پیلاتس به‌خاطر تمرکز ویژه بر فرم و کنترل بدن، نیاز به دقت بالاتری دارد. یک مربی خوب باید علاوه‌بر مهارت‌های فنی، توانایی آموزش روان و درک فیزیولوژی بدن را هم داشته باشد.
گواهینامه‌های بین‌المللی مانند Polestar، Stott Pilates یا BASI Pilates می‌توانند نشانه‌ای از حرفه‌ای بودن باشند. همچنین سابقه کار با افراد دارای آسیب‌های بدنی یا توانایی طراحی برنامه شخصی‌سازی‌شده، می‌تواند در تصمیم‌گیری شما مؤثر باشد.
پیلاتس در خانه یا باشگاه؟
با گسترش اپلیکیشن‌ها و ویدیوهای آموزشی، بسیاری از افراد پیلاتس را در خانه انجام می‌دهند. این روش از نظر زمانی و مالی به‌صرفه است. اما در مراحل ابتدایی یادگیری، نبود نظارت مربی می‌تواند باعث شکل‌گیری عادت‌های اشتباه در فرم حرکات شود.
پیشنهاد منطقی این است که در ابتدا چند جلسه حضوری زیر نظر مربی حرفه‌ای شرکت کنید تا مفاهیم پایه را درست یاد بگیرید، سپس در صورت تمایل ادامه تمرین را در خانه انجام دهید. البته هنوز هم باشگاه‌هایی وجود دارند که با روش‌های ترکیبی حضوری و آنلاین، تجربه‌ای متعادل فراهم می‌کنند.
نگاهی آینده‌نگر به جایگاه پیلاتس در سلامت عمومی
اگر نگاهی به روندهای جهانی داشته باشیم، پیلاتس در حال تبدیل شدن به بخشی از نظام‌های مراقبت پیشگیرانه در حوزه سلامت است. از مدارس گرفته تا مراکز درمانی، پیلاتس به‌عنوان ابزاری برای آموزش آگاهی بدنی، پیشگیری از آسیب، و کاهش اضطراب مورد توجه قرار گرفته است.
در کشورهای پیشرو مانند آلمان، استرالیا و آمریکا، بیمه‌های درمانی در برخی موارد هزینه‌های پیلاتس درمانی را پوشش می‌دهند. این موضوع نشان می‌دهد که جامعه پزشکی نیز به مزایای علمی و کاربردی این روش ایمان آورده است.
گام بعدی چیست؟ از شناخت به تجربه
اگر این مقاله شما را کنجکاو کرده و به فکر افتاده‌اید که پیلاتس را امتحان کنید، بهترین گام بعدی ثبت‌نام در یک دوره مقدماتی حضوری یا آنلاین است. اما فقط تماشا نکنید، حتماً «تجربه» کنید. چون پیلاتس، ورزشی نیست که با خواندن درک شود؛ باید آن را با بدن حس کرد.
همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای درک عمیق‌تر از کارکردهای علمی این تمرین، سراغ کتاب‌هایی مثل Return to Life through Contrology (نوشته خود ژوزف پیلاتس) یا مقالات منتشرشده در مجلات فیزیوتراپی ورزشی بروید. این منابع به شما کمک می‌کنند تا نگاه دقیق‌تری به پشت‌صحنه این تمرین ظاهراً ساده اما بسیار پیچیده داشته باشید.
